Rattenplan

Het doel van dit project was rattenbestrijding op integrale wijze om het Holendrechtplein e.o.
leefbaarder te maken. Ratten geven de bezoekers van het winkelcentrum Holendrechtplein, de
ondernemers, de schoolkinderen en de wijk eromheen overlast. Het probleem wordt in de hand
gewerkt door de geringe aandacht voor het groen, de eenzijdige ontoereikende aanpak van deze
plaag in het verleden, inclusief het uitbannen van gif bij de bestrijding in de openbare ruimte, maar
zeker ook door ons eigen slordige omgaan met etensresten.

Het projectteam bestond uit nieuwe ECA-leden Vincent Kuypers, (Mostafa el Filali) en Richard
Lenzen, en de gecertificeerde rattenvanger Ahmet Iri. Het Rattenplanteam werkte samen met de
Coöperatie Groene Hub in oprichting (Groen Gas Gaasperdam Anne Stijkel, mediaman Johnson
Adeiyi Adesida, Quick Fix brigadier Martin Jas en de programmeur Vergisten van Groen Fruit en
Etensresten (GFE) Peter Hoogendijk). Zij kregen samen opdracht van het stadsdeel Zuidoost - via het
team Duurzaamheid en met steun van portefeuillehouder Dirk de Jager – uit het
Ontwikkelbuurtbudget om in 4 maanden tijd te bewijzen dat hun aanpak loont. De looptijd was van
1 september t/m 31 december 2020, dus er moeten in die tijd daadwerkelijk ratten gevangen zijn.

Eerder verwierf het team onder de naam Lucas Groen via een Right to Challenge opdracht van de
gemeente om de rattenplaag in de Wildemanbuurt in Nieuw West aan te pakken; deze opdracht
verzandde helaas in een onveilig overlegmoeras.

De integrale aanpak kende vier doelgroepen.

Vincent: ‘In werkelijkheid gaat dit project niet om de
ratten maar om de mensen. Hen handvatten geven om hun ondernemingen en hun wijk samen te
verbeteren en te verduurzamen. De eerst betrokkenen waren een team van vrouwelijke bewoners
die al 3 jaar bezig zijn zwerfvuil op te ruimen en mensen aan te spreken, uit eigen buurtbeweging.
De kinderen zijn betrokken door hun grote nieuwsgierigheid en aanwezigheid in de wijk en op het
schoolplein, zij kunnen helpen met gedragsverandering en het vergroten van het bewustzijn. Daarna
worden steeds meer bewoners uit de wijk om het Holendrechtplein geïnformeerd, vooral die op de
begane grond wonen. Verjaagde ratten zouden kunnen vluchten naar hun tuinen.’

Door Johnson, een cameraman uit Holendrecht, werden informatieve filmpjes gemaakt die via social
media in de wijk worden gedeeld en basismateriaal zijn voor een documentaire over het Rattenplan.
Daarin kwamen aan bod het goed weggooien en scheiden van etensresten, aanleggen van
geveltuinen en het zetten van vallen met lokaas. Ook de ondernemers met eettentjes en
voedingsmiddelen in het winkelcentrum waren een belangrijke doelgroep, omdat het afval dat zij
buitenzetten nu lang buiten staat en veel ratten aantrekt, die daar slim gebruik van maken.

Rattenvangen en ongedierte bestrijden is een gecertificeerde activiteit; er is een opleiding van ca. 6
weken nodig om het te mogen doen. Doel was om als één van de resultaten van het project ook een
of meer ongediertebestrijders op te leiden uit Zuidoost, die met de opgedane kennis en ervaring aan
de slag kunnen bij de bestrijding in andere wijken en stadsdelen. Goed groen onderhoud is geen
bijzaak, maar een noodzaak, reden waarom er ook groenverzorgers in de buurt bijgespijkerd moeten
worden. Tenslotte moeten etensresten ook echt gescheiden ingezameld worden in de buurt om er
groen gas en vloeibare meststoffen uit terug te winnen met een kleine maar krachtige
vergistingsinstallatie. Samen kunnen zij op termijn een buurtbedrijf gaan vormen.

Hoe gaat het geld uit de opdracht worden besteed? Vincent: ‘Een groot deel zit in gesprekken met
buurtbewoners (ook jongeren) en wijkpartners, rattenbestrijding en het maken van filmpjes, en een
deel van het geld gaat naar het omvormen van de beplanting.’ 15% van het budget wordt
afgedragen aan ECA, die hiermee meer diensten voor haar leden kan opzetten en meer coöperatieve
projecten zoals dit kan aanjagen. Uitgevoerd door leden, die tegen een redelijk intern tarief diensten
uitruilen en kennis met elkaar en anderen delen – en uiteindelijk ook lid van buurtbedrijven kunnen
worden.

Wat wordt er met de dode ratten gedaan? Vincent: ‘In eerste instantie destructie. Echter, we zijn
ook op zoek naar een circulaire benadering. Als er geen gif meer wordt toegepast (mag nog wel in
binnenruimtes en bijzondere situaties, red.) zijn de dode ratten geliefd voer voor bijvoorbeeld de
gieren in Artis, maar ook is het vlees eetbaar voor mensen, zoals de Keuken van het Ongewenste
Dier bewijst.’ En wat als de aanpak met klemmen niet werkt? Kuypers: ‘Dan gaan we over op Plan B,
het toepassen van anticonceptiemiddelen in rattenvoer, om te zorgen dat de dieren zich minder snel
voortplanten. En,’ (lachend), ‘we hebben nog een Plan Bee, namelijk om in samenwerking met de
gebouwbeheerders en Groenvoorzieners ander groen aan te planten en zaaien waar bijvoorbeeld
bijen en vogels in alle seizoenen meer voedsel uit halen. Plan Bee is een programma om
rattenbestrijding en passie voor (openbaar) groen duurzaam onderdeel te maken van de
Holendrechtse buurtcultuur. Samen eten, samen aanplanten, samen de rotzooi opruimen. Zo werkt
het project aan meerdere kanten en is het gevoel van eigenaarschap voor de volgende generatie al
gekweekt.’

Inmiddels heeft een tussenevaluatie plaatsgevonden met de gemeentelijk opdrachtgever – en een
week later met alle betrokken ambtelijke diensten.

In Holendrecht West werken ECA-leden Vincent Kuypers en Richard Lenzen aan een integraal plan voor rattenbestrijding, kortweg het Rattenplan.
Het project is een proef die later op andere plekken kan worden uitgebreid. De rattenbestrijding is hierbij een ‘haakje’ om de wijk te verbeteren op meerdere vlakken.
In dit filmpje de tussenrapportage.